DIETETYKA TO CZYSTA MATEMATYKA - JAK OBLICZYĆ PODSTAWOWĄ I CAŁKOWITĄ PRZEMIANĘ MATERII?

Podstawową przemianą materii nazywa się najniższy poziom przemian energetycznych zachodzących w organizmie człowieka pozostającego w warunkach zupełnego spokoju fizycznego, psychicznego, na czczo oraz w optymalnym mikroklimacie.

Ilość podstawowej przemiany materii (PPM) jest zużywana na podstawowe procesy życiowe, jak: oddychanie, praca serca, krążenie krwi, budowę nowych komórek i tkanek oraz ich regenerację, regulację temperatury ciała itp. Wielkość podstawowej przemiany materii jest zależna od bardzo wielu rzeczy. W największy stopniu zależy od masy ciała i wzrostu, wieku oraz płci.

Ogólnymi tendencjami jest zwiększenie PPM w okresie wzrostu i budowy tkanek tj. u niemowląt oraz młodzieży w okresie dojrzewania. Wartość ta  zmniejsza się natomiast w wieku podeszłym. W przypadku podwyższonej temperatury ciała,  chorobach przebiegających z gorączką PPM zwiększa się proporcjonalnie do wzrostu temperatury – o 12% na każdy stopień Celsjusza. Ogromy na nią wpływ mają hormony. Nadmiar tyroksyny wytwarzany przez tarczycę znacznie zwiększa przemianę materii i odwrotnie – obniżone jej wydzielanie będzie obniżało wydatek energetyczny w stanie spoczynku. Stąd osoby chorujące na niedoczynność tarczycy są najczęściej otyłe, nawet gdy teoretycznie nie produkują podaży energetycznej, natomiast kobiety z nadczynnością są szczupłe i nie potrafią przytyć. Innym hormonem wpływającym na PPM jest adrenalina wytwarzana przez rdzeń nadnerczy. Oczywiście w stanach jej wytwarzania przemiana materii jest chwilowo ale za to znacznie przyspieszona.

Jak oznaczyć PPM?

Wysokość PPM można oznaczyć za pomocą zmierzenia w kalorymetrze ilości wydzielanego przez organizm ciepła lub na podstawie zużycia przez organizm tlenu i jednocześnie porównaniu tej wartości z ilością wyprodukowanego dwutlenku węgla. Te dwie metody są bardzo czasochłonne i wykonuję się je tylko w stanach patologicznych.

Do praktycznych celów żywieniowych wystarczy matematyczne obliczenie PPM. Istnieje kilka wzorów, z których za najprostszy a tym samym najdokładniejszy uważa się wzór, który został opracowany na podstawie badań, w których stwierdzono, że zdrowy człowiek wytwarza średnio 1 kcal w ciągu 1 godziny na 1 kg masy ciała.

PPM/ dobę = 1 kcal x 24h x masa ciała w kg

Jego minusem jest nie uwzględnianie w obliczeniach dwóch istotnych zmiennych - wieku oraz płci.

Dla dokładniejszego ustalenia wartości PPM żywieniowcy posługują się wzorem Harrisa- Benedicta, który pomimo tego, że został ustanowiony w 1919 roku jest bardzo często stosowany. 

Chcąc określić całkowitą przemianę materii, czyli dobowe zapotrzebowanie energetyczne, należy obliczyć wartość podstawowej przemiany materii oraz dodać do niej wszystkie wydatki energetyczne związane z aktywnością fizyczną tj. pracą, zajęciami domowymi, sportem itp. Ten sposób obliczania może okazać się uciążliwy, dlatego duże zastosowanie dla oznaczania zapotrzebowania energetycznego znalazły tzw. Współczynniki aktywności fizycznej, które wynoszą:

1,4-1,5 – dla osób o małej aktywności fizycznej (2-3 razy w tygodniu godzinny trening aerobowy)
1,7 – dla osób umiarkowanie aktywnych fizycznie (4-5 razy w tygodniu godzinny trening aerobowy)

2,0 – dla osób o dużej aktywności fizycznej

Indywidualne, całkowite zapotrzebowanie energetyczne oblicza się mnożąc wartość PPM przez współczynnik aktywności fizycznej.

CPM = PPM x współczynnik aktywności fizycznej

Przykład:
Płeć: KOBIETA

Wiek: 35

Wzrost: 170 cm
Waga: 70 kg

Aktywność fizyczna: 3 razy w tygodniu trening aerobowy po 1H

 PPM = 665,09 + 9,56 x 70 kg + 1,85 x 170 + 4,67 x 35 = 665,09 + 669,2 + 314,5 + 163,45 = 1812, 24

CPM = 1812,24 x 1,5 = 2718,36 kcal / dzień



Ile jest u Ciebie? 

 

 

Źródło: "Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka"; H. Ciborowska, A. Rudnicka; Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.